Biurowce, strona 8

Do działu Doradztwa Inwestycyjnego Walter Herz dołączył w tym roku Piotr Wilewski, który objął stanowisko Land Acquisition Manager.

Piotr związany jest z rynkiem nieruchomości od 10 lat. Pierwsze szlify zawodowe zdobywał w ogólnopolskiej agencji Indepro Nieruchomości, a następnie kontynuował karierę w firmach Less Mess Storage oraz Panattoni Europe. Jest fachowcem w zakresie pozyskiwania nieruchomości gruntowych dla sektora mieszkaniowego, usługowego oraz magazynowego w Polsce. Na dotychczasowych etapach kariery był odpowiedzialny za pozyskiwanie oraz analizę gruntów inwestycyjnych pod względem prawnym, finansowym oraz planowania architektonicznego. Odpowiadał za koordynację procesów due dilligance, prowadzenie negocjacji oraz przygotowywanie i zawieranie umów przedwstępnych. W zakresie poszukiwania terenów inwestycyjnych rozwijał współpracę z doradcami rynkowymi.

W Walter Herz Piotr Wilewski odpowiada za pozyskiwanie projektów gruntowych, opracowywanie analiz potencjału inwestycyjnego oraz poszukiwanie sposobów budowania wartości nieruchomości. W zakresie jego obowiązków mieści się także przygotowywanie nowych inwestycji pod względem formalnym oraz sporządzanie dokumentacji prawnej i technicznej. Piotr będzie brał czynny udział w procesach doradczych dla klientów firmy, zmierzających do znalezienia najbardziej optymalnych rozwiązań inwestycyjnych w obecnym otoczeniu ekonomicznym.

– Jestem przekonany, że Piotr szybko wdroży się w realizację bieżących procesów i błyskawicznie zintegruje się z zespołem Doradztwa Inwestycyjnego. Jego bogate doświadczenie i wiedza o rynku oraz świetna znajomość procesu inwestycyjnego wpłyną na poszerzenie kompetencji teamu. Chcemy umacniać partnerskie relacje z naszymi klientami w oparciu o szeroką wiedzę i doświadczenie. Umiejętności Piotra będą z pewnością wspierać dostarczanie strategicznych usług doradczych, precyzyjnie dostosowanych do oczekiwań naszych klientów – mówi Bartłomiej Zagrodnik, Managing Partner, CEO w Walter Herz.

– Z dużą satysfakcją rozpocząłem pracę w tak renomowanym zespole. Walter Herz stwarza szerokie możliwości rozwoju. Cieszę się, że mam możliwość wpierania klientów firmy, którzy poszukują różnorodnych opcji optymalizacji i rozwoju swojego biznesu. Tworzenia dla nich oferty i doradzania w realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych – komentuje Piotr Wilewski, Land Acquisition Manager w Walter Herz.

Dział Doradztwa Inwestycyjnego oraz Land Development firma Walter Herz rozbudowuje regularnie od 7 lat. Zespół ugruntowuje swoją pozycję rynkową i rozwija doradztwo strategiczne w dynamicznie zmieniających się warunkach gospodarczych. Świadczy zintegrowane usługi w zakresie pozyskiwania, zabezpieczania i przygotowywania gruntów oraz projektów w sektorze handlowym, magazynowym i mieszkaniowym w aspekcie formalno-prawnym oraz w obszarze wdrażania procedur.

Firma Walter Herz doradzała w procesach sprzedaży nieruchomości o wartości ponad 1 mld zł oraz wspierała realizację inwestycji JV o wartości przeszło 500 mln zł. Zespół doradców Walter Herz brał udział w tworzeniu projektów inwestycyjnych i pozyskiwaniu finansowania bankowego dla inwestycji z sektora PRS, hotelowego oraz z segmentu student housing.

Walter Herz

Agata Karolina Lasota, dyrektor zarządzająca LBC Invest

Parki handlowe i obiekty typu convenience umocniły w minionym roku swoją pozycję na rynku transakcji inwestycyjnych w Polsce. W 2024 roku sektor nieruchomości handlowych nadal będzie przyciągał inwestorów tego typu aktywami, które uważane są za jedną z najbezpieczniejszych opcji inwestycyjnych.

W 2023 roku rynek inwestycyjny zwolnił. Na jego dynamikę wpłynęły przede wszystkim wysokie koszty kredytowania, ograniczony dostęp do finansowania i ogólna sytuacja makroekonomiczna. Zarówno w Polsce, jak i w całej Europie aktywność inwestorów obniżyła się, czego efektem był spadek wolumenów inwestycyjnych we wszystkich sektorach rynku nieruchomości. W 2023 roku wartość inwestycji w Polsce zmniejszyła się o około 70 proc. w porównaniu r/r.

Wybijającym się sektorem na rynku transakcji inwestycyjnych był sektor nieruchomości handlowych, który z wolumenem transakcji przekraczającym 440 miliony euro, uplasował się na drugim miejscu, zaraz za magazynami. W 2023 roku sektor handlowy odpowiadał niemal za 30 proc. całkowitej wartości akwizycji odnotowanych w Polsce. Uwagę inwestorów przyciągnęły głównie parki handlowe i obiekty typu convenience, które wygenerowały przeszło 60 proc. wolumenu transakcyjnego w tym sektorze. Wartość transakcji wahała się na ogół od 20 do 30 mln euro. Trzy transakcje z udziałem pojedynczych obiektów przekroczyły 30 mln euro i jedna 100 mln euro.

Inwestorzy zainteresowani nieruchomościami handlowymi

Ubiegły rok był kolejnym, kiedy apetyt inwestorów na mniejsze obiekty handlowe – retail parki i centra typu convenience rósł. W niestabilnych czasach podmioty inwestycyjne skoncentrowane są bowiem na projektach gwarantujących perspektywę długiego i stabilnego dochodu. W latach 2018-2019 wolumen inwestycji w nieruchomości handlowe był nieduży. A już w 2022 roku byliśmy świadkami wyraźnego wzrostu udziału aktywów handlowych w inwestycjach. Sektor handlowy wygenerował około 26 proc. wolumenu inwestycyjnego, a parki handlowe odpowiadały za 65 proc. zawartych transakcji.

W 2023 roku natomiast nastąpił ciekawy zwrot, nieruchomości handlowe zdystansowały biura. W ubiegłym roku w sektorze handlowym wartość wolumenu inwestycyjnego była wyższa niż w segmencie biurowym. Najwyższa wartość transakcji zarejestrowana została w sektorze magazynowym, który odpowiadał za połowę wszystkich inwestycji w Polsce.

Wyraźny wzrost aktywności inwestorów zainteresowanych nieruchomościami handlowymi nastąpił zwłaszcza w ostatnim kwartale 2023 roku. W tym roku możemy spodziewać się kontynuacji tego trendu. Na rynku jest wielu inwestorów oportunistycznych, którzy celują w atrakcyjne cenowo nieruchomości handlowe, a także wyższe zwroty w obiektach z planami modernizacji.

Napływ nowych inwestorów

Optymizmem napawa fakt, że na polski rynek inwestycyjny napływają co roku nowi gracze zainteresowani aktywami handlowymi. W 2022 roku w Polsce zadebiutowała litewska firma Lords LB Asset Management, czeski BHM, niemiecka firma Leoff . W 2023 roku na nasz rynek wszedł natomiast francuski inwestor – Frey, który nabył od firmy Ingka gdański Matarnia Park Handlowy, realizując największą, ubiegłoroczną akwizycję, zarejestrowaną w sektorze handlowym. Swój debiut miał również austriacki inwestor, który kupił portfel nieruchomości convenience w województwie śląskim.

Imponujące plany inwestycyjne mają też nasi sąsiedzi. Fundusz Newgate Investment, którego kapitał pochodzi z Ukrainy poinformował, że planuje rozbudować portfel posiadanych nieruchomości w naszym kraju. W ciągu najbliższych czterech lat chce zwiększyć zaangażowanie na polskim rynku z 160 do 400 mln euro. Inwestor, który jest od dawna obecny w na polskim rynku, posiada sieć ponad 100 sklepów i prowadzi handel internetowy. Od dekady część zysków inwestuje w retail parki w Polsce, gdzie zarządza portfelem 29 nieruchomości handlowych. Planuje ekspansję, nie tylko na rynku polskim, ale także w innych krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej.

Rynek parków handlowych w Polsce obserwuje obecnie kilkanaście podmiotów inwestycyjnych, zainteresowanych ich zakupem. Widoczny jest także większy udział w rynku polskich inwestorów prywatnych. Niestety, oczekiwania cenowe kupujących i sprzedających są często rozbieżne. Wysoki koszt pieniądza spowodował, że w drugiej połowie 2023 roku stopy kapitalizacji dla najlepszych parków handlowych w Polsce wzrosły do około 7 proc. Wielu inwestorów nastawionych jest na zakupy oportunistyczne, poszukują okazji cenowych i nieruchomości do przebudowy z potencjałem wzrostu rentowności.

Większy wybór aktywów handlowych

Na polskim rynku, nie tylko nie brakuje inwestorów, ale również atrakcyjnych aktywów. Mimo wysokich kosztów budowy, sektor handlowy w szybkim tempie wzbogaca zasoby. W 2023 roku oddane zostało w Polsce ponad 560 tys. mkw. powierzchni, o kilkanaście procent więcej niż w roku poprzednim. Przeszło 370 tys. mkw. przypadło na retail parki i centra convenience, które od lat dostarczają na nasz rynek najwięcej nowej powierzchni handlowej. W ciągu roku przybywa około 30 tradycyjnych i regionalnych parków handlowych i prawie tyle samo centrów convenience. Większość nowej powierzchni zasila mniejsze miejscowości.

W kraju mamy dziś ponad 600 parków handlowych o powierzchni co najmniej 2 tys. mkw. Całkowita podaż powierzchni w retail parkach i centrach typu convenience przekracza 3,6 mln mkw. Fundusze oraz podmioty prywatne inwestujące w tym obszarze mają coraz szerszy wybór produktów.

Rok 2024 także będzie należał do parków handlowych i centrów convenience. O dobrej kondycji rynku handlowego w naszym kraju świadczy, nie tylko duża aktywność inwestorów i spory przyrost nowej podaży, ale także poziom pustostanów, który w sektorze handlowym przekracza zaledwie 3 proc.

W budowie na terenie kraju pozostaje około 430 tys. mkw. powierzchni handlowych, z czego prawie 80 proc. znajduje się w inwestycjach, w których realizowane są retail parki i niewielkie, lokalne centra zakupowe. Rosnącą popularność mniejszych formatów odzwierciedla średnia wielkość nowych projektów handlowych w budowie, wynosząca niespełna 10 tys. mkw. powierzchni.

Duża ilość obiektów typu convenience i parków handlowych, realizowanych w Polsce zachęca inwestorów poszukujących stabilnych produktów inwestycyjnych. Zaufanie do parków handlowych jako bezpiecznych aktywów znacząco wzrosło podczas pandemii, kiedy rynek handlowy znalazł się w trudnej sytuacji, a mimo to retail parki doskonale prosperowały i na tle innych nieruchomości wyróżniało je zaufanie banków.

Decydujący dla przyszłego wzrostu wolumenu inwestycyjnego jest koszt finansowania inwestycji i dostępność kapitału. Wyczekiwana obniżka stóp procentowych w Europie byłaby zachętą do powrotu na rynek dużych, międzynarodowych graczy.

Avison Young (AY) ogłasza nawiązanie współpracy z dynamicznym zespołem doświadczonych lokalnych ekspertów w Chorwacji. Ta ekspansja wpisuje się w strategię rozwoju AY w Europie Południowo-Wschodniej i rozwijania potencjału tego regionu.
Nowe biuro będzie zlokalizowane w Zagrzebiu. Sektory działania zespołu obejmują nieruchomości biurowe, handlowe, magazynowe i logistyczne, mieszkaniowe, hotelowe a także grunty inwestycyjne. Firma będzie świadczyła m.in. usługi w zakresie rynków kapitałowych, usług dla najemców oraz wycen i doradztwa.

Chorwacki rynek nieruchomości komercyjnych jest strategicznie położony nad Morzem Adriatyckim. Oferuje liczne możliwości inwestycyjne dzięki zróżnicowanej, solidnej i szybko rozwijającej się gospodarce, utrzymującemu się silnemu popytowi na turystykę i hotelarstwo oraz połączeniu historycznego i nowoczesnego rozwoju miast z naciskiem na zrównoważony rozwój.

Na czele zespołu stoją Klara Matić w roli Managing Director (Dyrektora Zarządzającego) a także Filip Dumbović i Marko Varga.

Klara Matić, Principal, Managing Director w Avison Young w Chorwacji, powiedziała:

"Cieszymy się, że możemy połączyć siły z Avison Young i wspierać rozwój globalnej firmy w regionie Europy Południowo-Wschodniej. Nasze doświadczenie na rynku lokalnym w połączeniu z międzynarodowym zasięgiem Avison Young zapewni naszym klientom kompleksowy zakres świadczonych usług doradczych.”

Mark Rose, CEO Avison Young, skomentował:

"Jest to kolejny krok wzmacniający zaangażowanie Avison Young w świadczenie światowej klasy usług w zakresie nieruchomości w wielu regionach geograficznych. Cieszymy się, że rozwijamy się w regionie Europy Południowo-Wschodniej, wychodząc naprzeciw potrzebom naszych klientów

Avison Young

Mateusz Strzelecki, Partner/Head of Tenant Representation w Walter Herz

W 2023 roku zapotrzebowanie na biura w Warszawie okazało być niewiele mniejsze niż w rekordowym pod względem popytu 2022 roku. Zakontraktowane zostało około 750 tys. mkw. powierzchni biurowych. Aktywność najemców wyraźnie wzrosła w porównaniu z latami 2020 i 2021. W minionym roku popyt na biura w Warszawie z kwartału na kwartał rósł. Ostatnie miesiące 2023 roku przyniosły najlepszy rezultat, w czwartym kwartale ur. zawarte zostały umowy najmu na przeszło 250 tys. mkw. biur. W trzecim i drugim kwartale do najemców trafiło po około 170 tys. mkw. powierzchni, a w pierwszych trzech miesiącach zeszłego roku - 160 tys. mkw. Największe wzięcie miały biura w centrum miasta, ale z niezłym rezultatem uplasował się również Służewiec.

W ostatnim kwartale 2023 roku na rynku biurowym w Warszawie tendencja wzrostowa widoczna była nie tylko, jeśli chodzi o popyt, ale także nową podaż. W IV kwartale na warszawskim rynku oddane zostało przeszło 40 tys. mkw. nowej powierzchni biurowej, z 60 tys. mkw. biur, które weszły na rynek w całym ubiegłym roku. Do największych, ukończonych projektów należał Lakeside (22 tys. mkw.), Studio B (16 tys. mkw.) oraz budynek B9 w kompleksie The Park (12 tys. mkw.). Do użytkowania oddany został także budynek S-Bridge Office Park II, Wał Miedzeszyński 628, a także Giga Rental A i B.

Buduje się niewiele

W budowie jest w Warszawie przeszło 260 tys. mkw. powierzchni, trzykrotnie mniej niż w latach prosperity na rynku biurowym. Około 80 tys. mkw. z realizowanej powierzchni, jak wynika z zapowiedzi firm, ma zostać ukończone przed końcem 2024 roku. Większość nowych biur powstaje na terenie nowej, centralnej strefy biznesu miasta, która skupia najnowocześniejsze obiekty biurowe w okolicy ronda Daszyńskiego.

W budowie pozostaje The Bridge, który w I kwartale 2025 roku dostarczyć ma 47 tys. mkw. powierzchni biurowej. W fazie realizacji jest też Office House, pierwszy budynek w wielofunkcyjnym kompleksie Towarowa 22, który zaoferuje 31 tys. mkw. powierzchni oraz The Form z 28 tys. mkw. powierzchni.

Ponadto, realizowany jest ostatni etap kompleksu Lixa, który przyniesie około 28 tys. mkw. biur, budynek biurowy Studio A z 26 tys. mkw. powierzchni, budynek biurowy VIBE, który dostarczy 15 tys. mkw., i Upper One (36 tys. mkw.) w miejscu wyburzonego Atrium International. Wystartowała również budowa 130 metrowego Skylinera II, który zaoferuje 24 tys. mkw. nowych biur, kompleksu mixed-use Drucianka Campus z 42 tys. mkw. powierzchni biurowej oraz kameralnego projektu Vena o powierzchni 15 tys. mkw. Jednocześnie prowadzona jest m.in. modernizacja budynku Saski Crescent, czy Warta Tower.

Widać, że optymizm inwestorów i deweloperów nie gaśnie, mimo sporych wyzwań gospodarczych. Wśród przygotowywanych do budowy warszawskich inwestycji biurowych wymienić można projekt Babka 2, Spark A, Chopin Tower, Warsaw One Park, Nowa Emilia, Roma Tower, Sobieski Tower, Warneńczyka, Diamond Business Park I/J, Jutrzenki Business, South Park, Airport Village, Hello, czy Poleczki Business Park – Sztokholm.

Brakuje biur w centrum

Chcąc przenieść biuro do najmodniejszego i najnowocześniejszego centrum biznesowego w Warszawie, które zlokalizowane jest przy rondzie Daszyńskiego, chętni muszą zaczekać do oddania nowego budynku. Współczynnik powierzchni niewynajętej w tym obszarze utrzymuje się na niezwykle niskim poziomie – 4 proc. W strefach centralnych wynosi 8,5 proc., a średnio dla Warszawy przekracza poziom 10 proc. Regularny spadek pustostanów na warszawskim rynku notowany jest od wielu miesięcy. Najwięcej wolnych biur jest na Służewcu - ponad 20 proc.

Niedobór wolnych powierzchni poskutkował w ubiegłym roku na rynku warszawskim kilkuprocentowym wzrostem średnich stawek czynszowych. Wysokie koszty aranżacji powierzchni sprawiają, że wiele firm decyduje się na renegocjacje umów i przedłużenie najmu zajmowanej powierzchni na kolejne lata. Powszechna staje się tendencja do redukcji powierzchni.

Najemcy dążą do większej efektywności kosztowej, ale nie oznacza to zainteresowania tanimi biurami. Przeciwnie, stawiają na najnowocześniejsze budynki, które zapewniają komfortowe warunki pracy. W kontekście zachodzących na rynku zmian wdać większe zapotrzebowanie najemców na inteligentne rozwiązania technologiczne w budynkach, umożliwiające efektywniejsze korzystanie z biura i powierzchni wspólnych. Dzięki różnego rodzaju aplikacjom, stosowanym w najnowszych obiektach biurowych można wygodnie rezerwować miejsca parkingowe i sale konferencyjne, wybrać biurko w coworkingu, czy automatycznie otwierać drzwi i bezdotykowo korzystać z wind. Te tendencję dostrzegają właściciele starszych budynków, które stoją przed koniecznością ich modernizacji, by dostosować je do standardu oczekiwanego przez najemców.

W tym roku oczekujemy dalszego spadku pustostanów w Warszawie i wzrostu stawek czynszowych oraz rosnącego znaczenia zrównoważonego rozwoju i ESG, które stają się kluczowym elementem, nie tylko w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, ale także w wyborze powierzchni przez najemców i w efektywnym zarządzaniu nieruchomościami.

Walter Herz

Rynek inwestycyjny nieruchomości komercyjnych w Polsce. Raport 2023 - podsumowanie
Autor: Paulina Brzeszkiewicz-Kuczyńska, Research and Data Manager w Avison Young

Pokłosie czterech wymagających lat
Po wybuchu pandemii Covid-19 na początku 2020 r. polski rynek inwestycyjny konsekwentnie radził sobie z jej reperkusjami, by następnie zmierzyć się z nowymi wyzwaniami związanymi z wojną na Ukrainie, rosnącymi stopami procentowymi czy inflacją. Pomimo utrzymania stabilnego wolumenu inwestycji przez trzy trudne lata, w 2023 r. nastąpiło nieuchronne i spodziewane spowolnienie.
Przy łącznym wolumenie inwestycyjnym nieznacznie przekraczającym 2 mld euro, wyniki w 2023 r. spadły o dwie trzecie w porównaniu do wolumenów z poprzednich trzech lat. W Polsce tylko 3 z 85 zamkniętych transakcji przekroczyły próg 100 mln euro, przy czym największą z nich była fuzja i przejęcie akcji 7R przez NREP. Transakcji portfelowych było tylko 6, z czego 4 dotyczyły mniejszych formatów handlowych. Tak więc pomimo umiarkowanej płynności, ostateczny wolumen inwestycji jest najniższy od 2010 roku. Eksperci Avison Young spodziewają się jednak, że w tym roku sytuacja powinna się ustabilizować, a aktywność inwestorów ożywić na przestrzeni całego 2024 roku.
Główne dane:
• 2,1 miliarda euro – całkowity wolumen inwestycyjny w 2023
• 85 transakcji
• Tylko 3 transakcje powyżej 100 milionów euro
• 46 aktywnych, ujawnionych inwestorów

Sektor magazynowy
Lider na dobre i na złe
Sektor magazynowy dominował na polskim rynku inwestycyjnym w 2023 r. i odpowiadał za prawie połowę całkowitego wolumenu, co wskazuje na jego odporność, nawet w obliczu trudnych warunków gospodarczych.
Jednak wolumen inwestycyjny w wysokości 966 mln euro zbudowany został głównie w oparciu o mniejsze projekty. Spowodowało to spadek średniego wolumenu transakcji o 25% w porównaniu z 2022 i 2021 rokiem. Warto zauważyć, że tylko dwie transakcje przekroczyły próg 100 mln euro: pozyskanie przez NREP 80% udziałów w 7R oraz transakcja Campus 39 we Wrocławiu. Aktywa w zachodniej Polsce cieszyły się największym zainteresowaniem - ponad 70% wolumenu inwestycyjnego w 2023 r. skoncentrowało się w pięciu głównych ośrodkach, z czego większość w regionie Wrocławia. Odnotowaliśmy tylko 2 transakcje portfelowe, gdzie nabywcą był EQT Exeter i P3.
W minionym roku, z wyłączeniem przejęcia 7R, ponad 80% nieruchomości magazynowych zostało sprzedanych na rynku pierwotnym. Panattoni sprzedał 12 aktywów o łącznej wartości ponad 520 mln euro, co stanowi ponad połowę całkowitego wolumenu sektora. Spodziewamy się, że zainteresowanie magazynami w 2024 r. nie osłabnie, szczególnie w przypadku transakcji typu sale & leaseback a także pozyskiwania obiektów już istniejących.
Główne dane:
• 966 milionów euro – całkowity wolumen inwestycyjny sektora w 2023
• 2/27 - udział transakcji portfelowych
• Największa transakcja – przejęcie udziałów w 7R przez NREP

Sektor handlowy
Era parków handlowych
Rynek nieruchomości handlowych w Polsce wzbudza zainteresowanie inwestorów różnymi formatami i typami aktywów, znajdującymi się zarówno w większych jak i mniejszych miejscowościach. Dostępne na rynku produkty umożliwiają także zakupy oportunistyczne i związane z przebudową. W najbliższym czasie nie przewidujemy transakcji najlepszymi centrami handlowymi, gdyż rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami cenowymi sprzedających i kupujących jeszcze stoją na drodze finalizacji transakcji.
Sektor handlowy zakończył 2023 r. z łącznym wolumenem 430 mln euro. Najbardziej znaczącą transakcją był debiut FREY. Francuski inwestor sfinalizował w trzecim kwartale przejęcie Parku Handlowego Matarnia w Gdańsku za ponad 100 mln euro. Inny debiutant, austriacki family office wprowadzony na rynek przez zespół Avison Young, zainwestował w 2 obiekty typu convenience w województwie śląskim. Spodziewamy się, że w najbliższych miesiącach rynek nieruchomości handlowych w Polsce będzie zdominowany głównie przez aktywa oportunistyczne i typu value-add. Niemniej jednak, mamy coraz większą liczbę nowych obiektów typu convenience i parków handlowych w budowie, dlatego tego typu formaty będą również interesujące dla inwestorów poszukujących stabilnych produktów inwestycyjnych o długim WAULT.
Parki handlowe stanowią niezmiennie wiarygodną i bezpieczną opcję inwestycyjną. W 2023 roku parki handlowe i obiekty typu convenience stanowiły 56% całkowitego wolumenu inwestycyjnego w sektorze a także odpowiadały za ok. połowę liczby zrealizowanych transakcji. W 2023 roku utrzymywał się również popyt na regionalne galerie handlowe i obiekty przeznaczone do przebudowy.
W nadchodzących kwartałach sektor handlowy niezmiennie będzie przyciągał inwestorów parkami handlowymi i aktywami typu convenience, które pozostają bezpiecznym rodzajem inwestycji. Z drugiej strony inwestorzy zainteresowani wyższymi zwrotami będą nadal poszukiwać atrakcyjnych cenowo centrów handlowych w mniejszych miastach, a także aktywów oportunistycznych z planami przebudowy. Konkurencyjne ceny i atrakcyjne lokalizacje starszych centrów handlowych sprawiają, że stanowią one ciekawą alternatywę o wyższym zwrocie z inwestycji.

Główne dane:
• 430 milionów euro – całkowity wolumen sektora w 2023
• 13/27 transakcji parkami handlowymi i obiektami typu convenience
• 2 nowych graczy na rynku, przyciągniętych atrakcyjnością parków handlowych

Sektor biurowy
Testowanie elastyczności inwestorów
W 2023 roku nastąpił zauważalny wzrost zainteresowania inwestorów starszymi budynkami biurowymi typu value-add i oportunistycznymi. Ponad 60% wolumenu transakcji na polskim rynku inwestycji biurowych dotyczyło właśnie tego typu nieruchomości, z których wiele było przeznaczonych do przebudowy. Trend ten wynika po części z niedoboru gruntów pod zabudowę. W związku z tym rozważa się wyburzenie takich budynków lub zmianę ich funkcji, np. przekształcenie w PRS, mieszkania studenckie lub inne alternatywne przeznaczenie. Inwestycje te są szczególnie poszukiwane przez inwestorów, którzy koncentrują się na osiąganiu wysokich zwrotów.
W ubiegłym roku te klasy aktywów stanowiły dwie trzecie sfinalizowanych transakcji, co oznacza znaczny wzrost w porównaniu z rokiem 2022, w którym dominowały transakcje typu core i core+. Zespół Avison Young odegrał kluczową rolę w kształtowaniu krajobrazu inwestycji biurowych, pośrednicząc w prawie jednej trzeciej rynku pod względem wolumenu. W przeciwieństwie do poprzedniego roku, regionalne budynki biurowe stanowiły zaledwie 2 z 18 zawartych transakcji biurowych.
Warszawa odpowiada za 97% całkowitego wolumenu sektora, przy czym znaczące 76% transakcji miało miejsce w obszarach biurowych poza centrum miasta. Trend ten jest ściśle powiązany z charakterem nabywanych nieruchomości. I jest mało prawdopodobne, aby zmieniło się to w najbliższej przyszłości. Chociaż obserwujemy zainteresowania inwestorów głównymi aktywami w najlepszych lokalizacjach, takich jak warszawskie CBD i nowoczesne budynki w centrach miast regionalnych, to wysoki wolumen transakcji nadal stanowi wyzwanie. Oczekuje się, że ten scenariusz doprowadzi do bardziej zniuansowanego i ustrukturyzowanego podejścia w procesie nabywania nieruchomości.
Główne dane:
• 429 milionów euro – całkowity wolumen inwestycyjny sektora w 2023
• 16 / 18 transakcji zrealizowanych w Warszawie
• Gwałtowny wzrost liczby transakcji oportunistycznych w 2023

PRS
10-ta rocznica
Pomimo spowolnienia aktywności zakupowej w sektorze PRS, inwestorzy aktywnie monitorują rynek. Dostępność produktu jest jednak ograniczona ze względu na obecne warunki panujące na rynku mieszkaniowym. Deweloperzy często wolą sprzedawać mieszkania bezpośrednio klientom indywidualnym niż całe nieruchomości funduszom inwestycyjnym.
W 2023 roku wartość zamkniętych transakcji mieszkaniowych wyniosła około 150 mln euro. Dynamikę sektora hamuje ograniczona dostępność gruntów pod nowe projekty oraz wysokie koszty budowy. W związku z tym, że nabywanie gruntów coraz częściej przypomina "konkursy piękności", inwestorzy są bardziej otwarci na rozważanie zakupu starszych budynków biurowych, z możliwością ich wyburzenia lub przekształcenia na funkcję PRS. Znamiennym przykładem tego trendu jest sprzedaż biurowca Obrzeżna Center w Warszawie, w której pośredniczył zespół Avison Young, przeznaczonego pod zabudowę mieszkaniową.
W 2024 roku polski rynek PRS będzie obchodził dziesięciolecie od inauguracyjnej transakcji w 2014 r., zainicjowanej przez Fundusz Mieszkań na Wynajem w Poznaniu. Choć w porównaniu do swoich zachodnioeuropejskich odpowiedników, rynek ten wciąż znajduje się na wczesnym etapie rozwoju, wykazuje on znaczną dynamikę. Jeśli wszystkie projekty zaplanowane do ukończenia w 2024 roku zostaną sfinalizowane zgodnie z planem, rynek doświadczy pięciokrotnego wzrostu w ciągu pięciu lat. Wiodącym graczem w polskim krajobrazie PRS jest Resi 4 Rent, który może pochwalić się ponad 4000 działających lokali, a dodatkowe 4300 jest obecnie w budowie.
Spodziewamy się, że polski rynek przyciągnie zarówno lokalnych, jak i zagranicznych inwestorów, którzy mogą uzyskać wyższe zwroty z inwestycji w tym sektorze niż na rynkach Europy Zachodniej. Biorąc pod uwagę rozwój sektora PRS, wydaje się, że rok 2024 może przynieść powstanie kolejnych platform, tworzonych w układzie deweloper-inwestor, co docelowo zwiększy bazę produktową do zakupu przez obecne i napływające do Polski fundusze inwestycyjne.

Gotowi na 2024?
Obecnie rynek jest eksplorowany głównie przez inwestorów poszukujących okazji. Sytuacja ta raczej nie ulegnie zmianie w najbliższym czasie. Niepewność geopolityczna i okazje na lokalnych rynkach powstrzymują zachodnioeuropejskie fundusze instytucjonalne przed inwestowaniem w Polsce na większą skalę. Nowi zagraniczni gracze, którzy nie są jeszcze obecni na polskim rynku, ale analizowali potencjalne projekty w przeszłości, również czekają. Mogą jednak rozważyć niektóre klasy aktywów, jeśli chodzi o większe platformy lub bardziej skomplikowane struktury.
Stopy kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości wykazują tendencję do stabilizacji we wszystkich sektorach rynku. Chociaż banki nadal uważnie przyglądają się projektom, które mają sfinansować, przewiduje się spadek stóp procentowych w pewnym momencie w tym roku. Sytuacja ta może zatem przyspieszyć działania inwestycyjne, na początku głównie wśród oportunistycznych nabywców. Ponadto spodziewamy się wzrostu aktywności w zakresie refinansowania i renegocjacji istniejących warunków finansowania, szczególnie pięcioletnich kredytów udzielonych na ogromne kwoty w rekordowym wolumenowo 2019 r. Może to zmusić niektórych właścicieli do zbycia swoich aktywów lub poszukiwania alternatywnych sposobów wyjścia z inwestycji. Z tego powodu niektóre duże transakcje, których nie doświadczyliśmy w 2023 roku, mogą się w końcu pojawić.
Kwestie związane z ESG, które są coraz częściej uwzględniane w strategiach inwestycyjnych funduszy, w szczególności instytucjonalnych, pozostaną również ważnym czynnikiem wpływającym na zakup nieruchomości. Aspekt ten będzie również kluczowym elementem w pozyskiwaniu finansowania z banków.
Czy będzie to lepszy czy gorszy rok? Wydaje się, że rok 2024 będzie na pewno ciekawy. Zmniejszy się różnica w oczekiwaniach cenowych pomiędzy sprzedającymi a kupującymi, co z kolei przełoży się na zwiększoną aktywność inwestorów we wszystkich sektorach rynku i – oby! - wyższy wolumen inwestycyjny. Wiemy o dziesiątkach transakcji, które są w toku i powinny zostać sfinalizowane jeszcze w tym roku.